Περιεκτική Δημοκρατία, τεύχος 16, Σεπτέμβρης-Δεκέμβρης 2007
Εισαγωγικό Σημείωμα #16
της Συντακτικής Ομάδας
Αγαπητοί φίλοι. Στο τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας υπάρχει μια μεγάλη ενότητα που τιτλοφορείται «Περιεκτική Δημοκρατία και Αριστερά». Το θέμα αυτό έγινε ιδιαίτερα επίκαιρο μετά τις τελευταίες εκλογές και τα άρθρα που δημοσιεύουμε σήμερα ελπίζουμε να ανοίξουν μια συζήτηση που έπρεπε από καιρό να έχει ανοίξει μέσα στους κόλπους της αντισυστημικής Αριστεράς.
Μολονότι, όπως πολλοί από εμάς δικαιολογημένα θα αναφώνησαν, «εκλογές ήταν και… πέρασαν» (παρόλο που μας βρήκε τώρα καινούριο νταβαντούρι με τις εκλογές στο ΠΑΣΟΚ!) αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να προσπαθούμε να συνάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα, πέρα από τις πολυκάντικες αναλύσεις για τους «κερδισμένους» και «χαμένους» των εκλογών στις οποίες μας έχουν συνηθίσει τα κόμματα εξουσίας και τα ΜΜΕ. Ο Τάκης Φωτόπουλος στο «Η επιτακτική ανάγκη για μια αντισυστημική συμμαχία» επιχειρεί ακριβώς αυτό. Το ποσοστό αποχής/άκυρου/λευκού δείχνει ότι μεγάλο και διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό των πολιτών αποστασιοποιείται από αυτό που περνιέται για πολιτική σήμερα και έτσι ρητά ή υπόρητα αποδοκιμάζει το υπάρχον πολιτικό σύστημα. Το κρίσιμο ερώτημα όμως που προκύπτει είναι η μορφή που παίρνει η αποδοκιμασία του συστήματος από όσους ακόμα μετέχουν στα «καλλιστεία» που λέγονται εκλογές. Αναμφισβήτητα, υπάρχει μια σαφής στροφή ―και ειδικά των νέων― στην αντι-νεοφιλελεύθερη συμμαχία που αντιπροσωπεύει ο ΣΥΡΙΖΑ. Μια συμμαχία που βλέπει την νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση σαν αποτέλεσμα εφαρμογής κακών πολιτικών και όχι σαν συστημικό φαινόμενο, με συνέπεια ότι οι προτάσεις της όταν δεν είναι καθαρά ρεφορμιστικές να είναι ανέφικτες ή ουτοπικές. Υπάρχει λοιπόν ο ορατός κίνδυνος ―δεδομένης της ιδεολογικής ηγεμονίας που ασκεί στους νέους η ρεφορμιστική Αριστερά μέσω των διαφόρων Φόρουμ και ηλεκτρονικών ΜΜΕ αλλά και των συμπαθούντων εκδοτικών οίκων, των ειδικών ένθετων στις εφημερίδες για νέες εκδόσεις κ.λπ.― ριζοσπαστικά κομμάτια να εγκλωβιστούν σε ρεφορμιστικές στρατηγικές και στόχους και εντέλει να οδηγηθούν σε πλήρη αποστασιοποίηση από την πολιτική όταν δουν τις ελπίδες τους για «ένα άλλο κόσμο που είναι εφικτός» να εξανεμίζονται. Η αντισυστημική αριστερά από την μεριά της (κυρίως το μαρξογενές τμήμα της που στην Ελλάδα είναι ακόμα ισχυρό) «δεν έχει σχεδόν τίποτα το νέο να προτείνει για την μορφή που θα πάρει μια μελλοντική κοινωνία, ενώ ακόμη και η ίδια η ανάλυση τους στηρίζεται στις αναλύσεις του 19ου αιώνα με τις οποίες προσπαθούν να εξηγήσουν τα προβλήματα και συνθήκες του 21ου!». Προκύπτει έτσι μια επιτακτική ανάγκη για μια αντι-συστημική συμμαχία πάνω σε «ένα ελάχιστο κοινό πρόγραμμα το οποίο θα θεμελιωνόταν στη σαφή αμφισβήτηση του ίδιου του συστήματος της οικονομίας της αγοράς και της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας», και φυσικά των πολιτικών και οικονομικών εκφράσεων του συστήματος αυτού στην χώρα μας (Ε.Ε., Ν.Α.Τ.Ο. κ.λπ.).» που θα μπορούσε ν' αντιταχθεί πραγματικά στις ελίτ, αλλά και στη σημερινή ηγεμονία του σοσιαλφιλελευθερισμού και της αντι-νεοφιλελεύθερης ρεφορμιστικής συμμαχίας.
Πολλοί άνθρωποι σήμερα πιστεύουν ότι το σύστημα της οικονομίας της αγοράς και η αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι θεσμοί αξεπέραστοι, αμετακίνητοι. Είναι υποτίθεται το πεπρωμένο της ανθρωπότητας. Οι άνθρωποι όμως που βλέπουν την σημερινή πολυδιάστατη κρίση ψάχνουν μια διέξοδο. «Μπορούν, ο εθνικισμός, η ρεφορμιστική αριστερά, τα πράσινα κόμματα, και μια ήπια μορφή σοσιαλδημοκρατίας, που προτείνουν τα σοσιαλιστικά κόμματα, και η Κοινωνία των Πολιτών, να δώσουν ικανοποιητικές λύσεις στα σύγχρονα μεγάλα κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα;» Αυτές ακριβώς οι «λύσεις» της ρεφορμιστικής Αριστεράς και της Κοινωνίας των Πολιτών είναι τα θέματα των δύο άρθρων του Παναγιώτη Κουμεντάκη, «Το χάος που μας περιβάλλει - Αναμόρφωση ή σταδιακή επανάσταση;» και «Η Κοινωνία των πολιτών». Και όπως γλαφυρά σημειώνει ο συγγραφέας ―και συνυπογράφουμε χωρίς δισταγμό― «Η ενόχληση που θα μπορούσε μια ισχυρή Κοινωνία των Πολιτών να προκαλέσει στο κυρίαρχο σύστημα δεν διαφέρει από την όχληση που προκαλεί μια αλογόμυγα, όταν κάθεται πάνω στο κέρατο ενός ταύρου.»
Με αφορμή την επικείμενη κυκλοφορία του βιβλίου Παγκοσμιοποιημένος Καπιταλισμός, η έκλειψη της Αριστεράς και το πρόταγμα της Περιεκτικής Δημοκρατίας δημοσιεύουμε εδώ το δοκίμιο «Ο πολιτισμός της κρίσης και η παρακμή της επαναστατικής πολιτικής» του Steven Best που αποτελεί την εισαγωγή στο εν λόγω βιβλίο. Πρόκειται για εξαιρετικό κείμενο από μόνο του το οποίο εξετάζει την σημερινή πολυδιάστατη κρίση σε σχέση με την παράλληλη ιδεολογική κρίση που παίρνει τη μορφή έκλειψης της παραδοσιακής Αριστεράς. Συγχρόνως, το άρθρο αποτελεί και μια πλήρη εισαγωγή στα περιεχόμενα του βιβλίου στο οποίο συμμετέχουν εξέχουσες μορφές της διεθνούς ριζοσπαστικής Αριστεράς, όπως οι Serge Latouche, David Gabbard, Guido Galafassi, David Freeman, Arran Gare, Michael Levin κ.α καθώς και μέλη του Διεθνούς Δικτύου για την Περιεκτική Δημοκρατία (Παναγιώτης Κουμεντάκης, John Sargis, Τάκης Φωτόπουλος κ.α.)
Η ενότητα «Περιεκτική Δημοκρατία και Αριστερά» κλείνει με το 2ο και τελευταίο μέρος του άρθρου «Το τέλος των παραδοσιακών αντισυστημικών κινημάτων και η ανάγκη για ένα νέου τύπου αντισυστημικό κίνημα σήμερα» του Τάκη Φωτόπουλου το οποίο σας το «χρωστάμε» από το προηγούμενο τεύχος. Το 1ο μέρος είχε δημοσιευτεί στο τεύχος 14 και υπάρχει επίσης στα αγγλικά. Το ιδιαίτερα σημαντικό αυτό άρθρο προσφέρει την αναλυτική σκοπιά από την οποία μπορούμε να κρίνουμε τα αντισυστημικά κινήματα σήμερα, και επομένως είναι απόλυτα συμπληρωματικό των παραπάνω άρθρων. Ξεκινά με μια ανάλυση των λόγων που οδήγησαν στην ουσιαστική έκλειψη, μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού», των παραδοσιακών αντισυστημικών κινημάτων που στηριζόντουσαν στον κρατικιστικό σοσιαλισμό και συνεχίζει με την παράλληλη περίεργη, από πρώτη όψη, χρεοκοπία των σημερινών αναρχικών κινημάτων που ουσιαστικά εγκαταλείπουν τον ελευθεριακό σοσιαλισμό τονίζοντας την δεύτερη συνιστώσα του παραδοσιακού αναρχικού κινήματος, την φιλελεύθερη, σε βάρος της σοσιαλιστικής και στρεφόμενα συνακόλουθα σε μεταμοντέρνες, ανορθολογικές αν όχι και ρεφορμιστικές κατευθύνσεις. Το άρθρο καταλήγει με την εξέταση της παράλληλης ενσωμάτωσης στο σύστημα των «νέων» κοινωνικών κινημάτων (Οικολόγοι-Πράσινοι, φεμινιστικό κ.λπ.) καθώς και του κινήματος της αντι-παγκοσμιοποίησης από τη στιγμή που αυτό «καπελώθηκε» από το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ, το οποίο προωθεί η διεθνής ρεφορμιστική Αριστερά.
Τέλος, η οικολογική καταστροφή που λαμβάνει χώρα με επιταχυνόμενους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, σε συνδυασμό με τις μαζικές και καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού ―και με ανθρώπινα θύματα αυτή την φορά― κράτησαν φέτος το οικολογικό «ζήτημα» στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος. Ο Γιάννης Εγίνογλου στο «Οι πυρκαγιές της ανάπτυξης» επιχειρεί να στοιχειοθετήσει την θέση ότι η οικολογική καταστροφή αποτελεί συστημικό φαινόμενο και ότι επομένως η υπέρβαση της οικολογικής «κρίσης» πρέπει να ειδωθεί σαν τμήμα της πολυδιάστατης κρίσης που βιώνουμε. Και αυτό, γιατί πέρα από την προπαγάνδα των ελίτ ―που ανακαλύπτουν ισλαμικούς ή/και αντιεξουσιαστικούς δακτύλους πίσω από τις φωτιές στην προσπάθεια τους να αποκρύψουν το γεγονός ότι είναι το ίδιο το σύστημα που προκαλεί όλες τις «κρίσεις»― υπάρχει και ο ανώδυνος περιβαλλοντισμός καθώς και οι τεχνοκρατικές λύσεις των «ειδικών». Και είναι δυστυχώς αυτές οι δεύτερες που φαίνεται ότι κερδίζουν έδαφος στην συνείδηση των ανθρώπων. Όμως ο μικροαστικός περιβαλλοντισμός (ανακύκλωση, δίκαιο εμπόριο, ατομικός περιορισμός στη χρήση ενέργειας κ.λπ.) δεν μπορεί φυσικά να λύσει το οικολογικό πρόβλημα και γι’ αυτό άλλωστε είναι συμβατός με το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο. Το μόνο που μπορεί να προσφέρει είναι η απενοχοποίηση του ίδιου του υποκειμένου. Από την άλλη μεριά η προσέγγιση των «ειδικών» προσπαθεί να προσφέρει μια τεχνοκρατική «λύση» (βλ. την πανάκεια της ανανεώσιμης ενέργειας) σε ένα όμως κατεξοχήν πολιτικό πρόβλημα: είναι συμβατή η οικονομία της αγοράς/ανάπτυξης με την προστασία του περιβάλλοντος; Αυτό είναι το κρίσιμο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί. Το άρθρο καταλήγει με συγκεκριμένες μεταβατικές προτάσεις για μια εναλλακτική οργάνωση της δασοπροστασίας/πυρόσβεσης συμβατούς με τους στόχους μιας οικολογικής Δημοκρατίας.
Κλείνοντας, θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε για τις σημαντικές αλλαγές που έχουμε αποφασίσει σχετικά με την έκδοση του περιοδικού. Από το επόμενο τεύχος που θα εκδοθεί τον Απρίλη, το περιοδικό θα είναι εξαμηνιαίο με πολύ περισσότερες σελίδες και την μορφή μικρού βιβλίου. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούμε να αναδημοσιεύουμε μεγάλα θεωρητικά άρθρα από το αδελφό διεθνές περιοδικό, την International Journal of Inclusive Democracy , χωρίς την ανάγκη να τα «τεμαχίζουμε» σε …συνέχειες αλλά και να δημοσιεύουμε μεγαλύτερα άρθρα στενότερου Ελληνικού περιεχομένου χωρίς τους περιορισμούς του χώρου που έχουμε σήμερα. Επιπλέον το εξαμηνιαίο περιοδικό θα μένει στα ράφια των βιβλιοπωλείων μεγαλύτερο διάστημα από το σημερινό ασφυκτικό τρίμηνο. Λόγω του αυξημένου κόστους που θα έχει η νέα έκδοση (του ταχυδρομικού κόστους συμπεριλαμβανομένου) θα υπάρξει μια αναπροσαρμογή της τιμής καθώς και των συνδρομών. Οι παλιοί συνδρομητές θα λάβουν κανονικά τον αριθμό των τευχών που έχουν προπληρώσει. Περισσότερα σχετικά με τις συνδρομές θα έχουμε στο επόμενο «νέο» τεύχος. Ελπίζουμε να συνεχίσετε και να ενισχύσετε ακόμη περισσότερο την συμπαράσταση σας στην πρωτόγνωρη αυτή προσπάθεια για τα Ελληνικά μέτρα ώστε να μπορέσει όχι μόνο να συνεχιστεί αλλά και να βελτιώνεται συνεχώς το περιοδικό που κρατάτε.