(Ελευθεροτυπία, 17 Σεπτεμβρίου 2005)
Ν. Ορλεάνη: η "κανονική" λειτουργία ενός συστήματος
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Η καταστροφή της Ν. Ορλεάνης δεν έδειξε μόνο την πραγματική σημασία του «Αμερικανικού Ονείρου» που διαφημιζόταν μεταπολεμικά ως το πρότυπο καπιταλιστικής «ανάπτυξης». Έδειξε κυρίως την ίδια την ουσία του συστήματος της οικονομίας της αγοράς και της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας», που στην Αμερική πάντοτε ικανοποιούσε --περισσότερο από οπουδήποτε αλλού-- τα κριτήρια του οικονομικού και πολιτικού φιλελευθερισμού αντίστοιχα. Και η ουσία αυτή συνοψίζεται στην οικονομική και πολιτική ανισότητα και τον διαχωρισμό της κοινωνίας από την οικονομία και την πολιτεία που καθιερώνει το σύστημα αυτό, όπου δεν είναι το ίδιο το σώμα των πολιτών που παίρνει τις σημαντικές οικονομικές και πολιτικές αποφάσεις αλλά μια οικονομική και πολιτική ολιγαρχία. Οι υπόλοιποι καταδικάζονται σε ένα συνεχή αγώνα οικονομικής επιβίωσης, στον οποίο επιβιώνουν αυτοί οι οποίοι συγκεντρώνουν τα χέρια τους μεγαλύτερη οικονομική δύναμη σε σχέση με τους άλλους. Σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης αυτό συνεπάγεται ότι όχι μόνο η οικονομική αλλά ακόμη και η φυσική επιβίωση πολλών γίνεται αδύνατη, όχι βέβαια από δικό τους λάθος, όπως έχουν το θράσος να υποστηρίζουν οι φιλελεύθεροι ιδεολόγοι, αλλά εξαιτίας του ότι το σύστημα αυτό, από την ίδια την φύση του, δεν μπορεί να επιτύχει την ικανοποίηση ακόμη και των βασικών αναγκών όλων των πολιτών, παρά μόνον εκείνων των οποίων το επιτρέπει το πορτοφόλι τους.
Έμπρακτη εφαρμογή όλων των παραπάνω είδαμε στη τραγωδία των εγκαταλειμμένων από το σύστημα της μεγαλύτερης καπιταλιστικής οικονομίας στη Ν. Ορλεάνη, οι οποίοι αφέθηκαν κυριολεκτικά να βρουν άθλιο θάνατο. Και δεν αναφέρομαι μόνο σε αυτούς που εξαφανίστηκαν λόγω της ουσιαστικής ανυπαρξίας ενός αποτελεσματικού σωστικού μηχανισμού. Αναφέρομαι περισσότερο σε όλους αυτούς που, εν γνώσει των ελιτ, αφέθηκαν να πεθάνουν. Διότι βέβαια όταν είναι γνωστό ότι το 28% του λαού της Ν. Ορλεάνης ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και ότι 84% από αυτούς είναι μαύροι, από τους οποίους το 35% δεν διαθέτουν αυτοκίνητο και πολλοί ούτε καν τα ναύλα να φύγουν από την πόλη,[1] η απόφαση της κυβερνητριας της Λουϊζιάνας να καλέσει, πριν τον τυφώνα, να φύγουν με τα δικά τους μέσα όσοι από τους κατοίκους μπορούσαν να φύγουν, σήμαινε βέβαιη καταδίκη σε θάνατο για πολλούς από τους υπόλοιπους. Θα άξιζε όμως να δούμε τις «εξηγήσεις» για την καταστροφή που δόθηκαν από αναλυτές των διάφορων παρατάξεων, οι οποίοι υιοθετούν (με η χωρίς παραλλαγές) το σημερινό σύστημα.
Οι νεοφιλελεύθεροι, όπως ήταν αναμενόμενο, έριξαν όλες τις ευθύνες στην φύση η οποία δήθεν οδήγησε σε μια απρόβλεπτη «θεομηνία». Στη πραγματικότητα όμως ούτε η φύση ήταν αποκλειστικά υπεύθυνη για το μέγεθος της καταστροφής, ούτε η καταστροφή η ίδια ήταν απρόβλεπτη. Έτσι, όπως έδειξε η έρευνα του καθηγητού στο ΜΙΤ και ειδικού στη θερμοδυναμική των τροπικών κυκλώνων Kerry Emanuel, τα τελευταία 30 χρόνια έχει διπλασιαστεί το καταστροφικό δυναμικό των τροπικών κυκλώνων, διότι η επιφάνεια των ωκεανών έχει γίνει θερμότερη —πράγμα που το αποδίδει κατά σημαντικό μέρος στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.[2] Ούτε βέβαια η καταστροφή ήταν απρόβλεπτη, εφόσον η Αμερικανική ελιτ όχι μόνο μποϋκοτάρει την λήψη οποιωνδήποτε σημαντικών μέτρων για το θερμοκήπιο, πιστή στην ιδεολογία της αγοράς που υποτίθεται «λύνει» αυτόματα όλα τα προβλήματα, αλλά και περιέκοψε δραστικά τα κονδύλια που ήταν απαραίτητα για την αντιμετώπιση τόσο των αιτιών όσο και των συνεπειών της καταστροφής (αντιπλημμυρικά έργα, υποδομή εκκένωσης κ.α.). Έτσι, ενώ από το 2001 έκθεση της σχετικής Ομοσπονδιακής υπηρεσίας (FEMA) κατέτασσε την καταστροφή της Ν. Ορλεάνης από τυφώνα στην μια από τις πιθανότερες καταστροφές να πλήξουν την Αμερική, η Αμερικανική ελιτ έκοβε κατά 80% τη χρηματοδότηση αντιπλημμυρικών έργων για να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο κατά της «τρομοκρατίας», την κατοχή του Αφγανιστάν και του Ιράκ, την περικοπή των φόρων των πλούσιων κλπ![3]
Οι σοσιαλφιλελευθεροι, από την άλλη μεριά, ρίχνουν όλες τις ευθύνες στους «κακούς» νεοσυντηρητικους του Μπους διότι πετσόκοψαν τον δημόσιο τομέα —παρόλο που και οι ίδιοι ακολουθούν αντίστοιχες πολιτικές που ελάχιστα διαφέρουν από αυτές των νεοφιλελεύθερων. Όμως, η πελώρια ανισότητα δεν είναι σημερινή ούτε χτεσινή αλλά άρχισε να φουντώνει από τη στιγμή της γέννησης της οικονομίας της αγοράς και ως αποτέλεσμα της δυναμικής της. Έτσι, τμήματα των ΗΠΑ, σύμφωνα με τελευταία Έκθεση του ΟΗΕ, εμφανίζουν Τριτοκοσμική φτώχεια, με 37 εκ Αμερικανών (σχεδόν 13% του πληθυσμού) να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και περίπου 46 εκ να στερούνται ιατρικής ασφάλισης. Το αποτέλεσμα είναι ότι στη χώρα των «ίσων ευκαιριών» ένα μωρό που γεννήθηκε από το 5% των πλουσιότερων οικογενειών ζει 25% περισσότερο από αντίστοιχο μωρό του 5% των φτωχότερων οικογενειών, ενώ η παιδική θνησιμότητα στην πλουσιότερη χώρα του κόσμου είναι ίδια με αυτή της Μαλαισίας![4] Ούτε βέβαια η σημερινή τραγωδία είναι πρωτόγνωρη. Το 1927, πάλι ξεχείλισαν οι όχθες του Μισισιπή και πάνω από 1000 άτομα πνίγηκαν (κυρίως μαύροι) των οποίων η σωτηρία είχε ανατεθεί βασικά στον Ερυθρό Σταυρό! Είναι δηλαδή το ίδιο το σύστημα που γεννά την πελώρια ανισότητα, η οποία απλώς δεν γινόταν το ίδιο αισθητή την εποχή που το Δημοκρατικό κόμμα ήταν λιγότερο σοσιαλφιλελέυθερο από σήμερα.
Τέλος, για την ρεφορμιστική Αριστερά, η βασική αιτία της καταστροφής είναι οι φυλετικές διακρίσεις. Όμως, ακόμη και μετά τα μέτρα για την μείωση των φυλετικών διακρίσεων, που εισήγαγε το New Deal του Ρούσβελτ καθώς και τα μεταπολεμικά μέτρα, η θέση της μέσης μαύρης οικογένειας δεν άλλαξε και ακόμη κατέχει μόνο 10% του πλούτου της μέσης άσπρης οικογένειας. Στη πραγματικότητα, το άνοιγμα μεταξύ άσπρων και μαύρων συνεχώς μεγάλωνε από το τέλος της δουλείας και τα μέτρα αυτά απλώς δημιούργησαν νέο άνοιγμα μεταξύ μιας βολεμένης μειονότητας μαύρων και των υπόλοιπων —ακόμη και μέσα στη Ν. Ορλεάνη οι παλιοί πρωταγωνιστές του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα μένουν τώρα σε χωριστή πολυτελή συνοικία.[5] Πάλι, δηλαδή, αυτό που «δεν βλέπουν» νεοφιλελεύθεροι, σοσιαλφιλελευθεροι και ρεφορμιστική Αριστερά, είναι ότι το ίδιο το σύστημα γεννά την ανισότητα και καταστρέφει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων σε χιλιάδες μικρές Ν. Ορλεανες κάθε μέρα, σε ολόκληρο τον κόσμο…
[1] Jonathan Freedland, ‘Receding floodwaters expose the dark side of America’, Guardian, 5/9/05
[2] Paul Brown, Paul Brown, Global warming 'has doubled storm threat', Guardian, 26/8/05
[3] Geoffrey Lean, «Warnings went ignored as Bush slashed flood defence budget to pay for wars», Independent, 4/9/05
[4] UN Human Development Report 2005
[5] Yasmin Alibhai-Brown, There's no lesson for Britain in America's shameful treatment of its black citizens, Independent, 5/9/05.