Χρονογράφημα

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗΣ

 

Βρίσκουμε στις εφημερίδες τον τελευταίο καιρό άρθρα και συνεντεύξεις διαφόρων επωνύμων όπως του Νόαμ Τσόμσκυ, του Ινδού Νομπελίστα Αμάρτυα Σεν, του Έλληνα κοινωνιολόγου καθηγητή στην London School of Economics Νίκου Μουζέλη, και πολλών άλλων λιγότερο γνωστών, που αναφέρονται στη Νέα Τάξη Πραγμάτων, στην παγκοσμιοποίηση κ.λπ. Μια προσεκτική ανάγνωση των κειμένων αυτών προκαλεί εκ πρώτης όψεως έκπληξη, για το πώς γίνεται να πιστεύουν όλοι αυτοί με τα σωστά τους ότι θα μπορούσε άνετα η Νέα Τάξη και το σύστημα της οικονομίας της αγοράς να αποκτήσουν ανθρώπινο πρόσωπο και «να γίνει ένας πιο δίκαιος καταμερισμός των καρπών της παγκοσμιοποίησης». Μια ευχή που συνοδεύεται από την αναφορά στο γεγονός ότι «το βασικό πρόβλημα είναι αυτό του καταμερισμού των ενδεχόμενων οφελών της παγκοσμιοποίησης μεταξύ πλούσιων και φτωχών κρατών, αλλά και μεταξύ διαφόρων ανθρώπινων ομάδων σε κάθε κράτος ξεχωριστά».

Το ζήτημα, τονίζει ο Αμάρτυα Σεν, δεν είναι να ξέρουμε αν υπάρχει κέρδος για όλους τους ενδιαφερόμενους, αλλά αν ο καταμερισμός του κέρδους είναι δίκαιος. Ο δε Νίκος Μουζέλης τονίζει σχετικά πρόσφατα (Βήμα 22.7.01) ότι «κατά τον ίδιο τρόπο που το κοινωνικό κράτος εξάλειψε τα απόλυτα επίπεδα φτώχειας στο επίπεδο του κράτους-έθνους (στο κέντρο και στην ημιπεριφέρεια του καπιταλιστικού συστήματος), έτσι και σήμερα κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβεί στο επίπεδο του παγκόσμιου χωριού. Αυτό σημαίνει βέβαια την ένταση των αγώνων για το πέρασμα από τον σημερινό νεοφιλελεύθερο σε ένα νεο σοσιαλδημοκρατικό τρόπο ρύθμισης της παγκόσμιας οικονομίας και κοινωνίας. Αυτό το πέρασμα, με την ενοποίηση της Ευρώπης και την άνοδο της Κίνας, είναι και δυνατό και πιθανό τις δεκαετίες που έρχονται». Κατ’ αρχήν θεωρούμε ότι αυτό είναι ανέφικτο να συμβεί υπό τις παρούσες συνθήκες για πολλούς λόγους που έχουν αναπτυχθεί επαρκώς κατά καιρούς στα άρθρα υποστηρικτών της Περιεκτικής Δημοκρατίας (και όχι μόνο), άρα όλα αυτά μοιάζουν με ευσεβείς πόθους. Το χειρότερο όμως είναι ότι πιστεύεται ευρέως, από εκείνους που θα έπρεπε να γνωρίζουν καλύτερα, ότι το σύστημα της οικονομίας της αγοράς είναι η μοίρα του κόσμου μας, ότι είναι μονόδρομος για την ανθρωπότητα, ότι δεν πρόκειται ούτε χρειάζεται να αλλάξει, και ότι μέσα στα πλαίσια του υπάρχοντος συστήματος θα πασχίσουμε να επιφέρουμε κάποιες στοιχειώδεις αλλαγές για έναν δικαιότερο καταμερισμό των κερδών και οφελών. Αλλά ακόμα και αν ήταν εφικτό να γίνουν οι αναμορφώσεις αυτές στα πλαίσια του συστήματος, θα πρέπει να δεχτούμε μοιρολατρικά ότι μια μικρή μειονότητα προνομιούχων θα αρπάζει και θα απολαμβάνει την μερίδα του λέοντος, θα κατασπαταλά τους πόρους του πλανήτη, θα μολύνει και θα ερημώνει τα πάντα, και οι λοιποί θα παίρνουν κάποια από τα παραπανίσια ψίχουλα από το βαρυφορτωμένο τραπέζι των αφεντικών; Παρ’ όλο βέβαια που δεν αρνούμαστε ότι ένας καλύτερος καταμερισμός των κερδών θα ήταν επιθυμητός σε ένα μεταβατικό στάδιο προς μια δημοκρατική κοινωνία, η πεποίθησή μας είναι –βασισμένη σε πλήθος στοιχεία και ντοκουμέντα από την διεθνή σχετική βιβλιογραφία– ότι το σύστημα της οικονομίας της αγοράς, αν καταφέρει να επιβιώσει με την αδιαφορία ή ανοχή όλων μας, θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε πλανητικού επιπέδου βιολογικές και οικολογικές καταστροφικές κρίσεις. Είναι δραματική και ασύγγνωστη αφέλεια να πιστεύουν οι διανοούμενοι, οι πνευματικοί άνθρωποι και οι επιστήμονες του καιρού μας ότι μπορεί να υπάρξει βιώσιμο και με ανθρώπινο πρόσωπο μέλλον, εάν εξακολουθήσει να αφήνεται να ρυθμίζει και να κατευθύνει τις τύχες του κόσμου το σύστημα της οικονομίας της αγοράς και η παγκοσμιοποίηση. Είναι αδύνατον, πιστεύουμε, να υπάρξει υγιής κοινωνία, ευημερούσα ανθρωπότητα και καθαρό περιβάλλον, όταν το κυρίαρχο σύστημα της οικονομίας της αγοράς δεν μπορεί παρά να θέτει πρωταρχικούς στόχους την οικονομική συσσώρευση, τα κέρδη και την εξουσία των ελίτ. Μια κοινωνία που τοποθετεί τα κέρδη μιας μικρής μειονότητας ως βασικό της στόχο και πρωταρχικό μέλημα, δεν μπορεί να είναι, με κανένα τρόπο, υγιής και σωστή κοινωνία. Όσοι συσκοτίζουν το γεγονός ότι το σύστημα της οικονομίας της αγοράς και η σημερινή παγκοσμιοποίηση στρέφονται ενάντια στον άνθρωπο είναι, κατά την άποψή μας, εχθροί του ανθρώπου, της κοινωνίας και γενικά της ανθρωπότητας. Τέλος, αυτοί που αποκρύπτουν το γεγονός οτι η σημερινή πολυδιάστατη κρίση έχει απώτερη αιτία το γεγονός ότι τις βασικές αποφάσεις, πολιτικές και οικονομικές, για την ίδια την επιβίωση των ανθρώπων δεν τις παίρνουν συλλογικά τα μέλη της κοινωνίας αλλά, αντίθετα, οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ –δηλαδή το γεγονός ότι η κοινωνία μας δεν είναι ελεύθερη, ούτε έχει σχέση με πραγματική δημοκρατία– είναι συνεργοί των ελίτ αυτών και (συνήθως) συνειδητά παίζουν το ρόλο των ιδεολογικών κομισάριων τους.